Komisja Europejska przedstawiła ósme sprawozdanie w sprawie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej (8. Raport Kohezyjny).
Raport przedstawia główne zmiany w dysproporcjach terytorialnych w Unii Europejskiej w ciągu ostatniej dekady oraz sposób, w jaki polityka spójności na nie wpłynęła. Podkreśla potencjał zielonej i cyfrowej transformacji jako nowych motorów wzrostu UE. Jednocześnie argumentuje, że bez odpowiednich działań politycznych mogą pojawić się nowe dysproporcje gospodarcze, społeczne i terytorialne. Analizuje w jaki sposób polityka spójności powinna zmieniać się, aby odpowiedzieć na te wyzwania, a w szczególności jak zapewnić, aby podejście ukierunkowane terytorialnie, zarządzanie wielopoziomowe i partnerstwo nadal poprawiały spójność we współpracy z innymi politykami i instrumentami UE.
Ocenie poddano spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną we wszystkich państwach UE. Pokazano, że regiony słabiej rozwinięte nadrabiają zaległości, ale wiele z nich utknęło w pułapce rozwojowej. Co więcej rosnąca przepaść innowacyjna utrudnia regionom wyrównywanie szans. Na poziomie UE wskaźniki zatrudnienia są obecnie wyższe niż przed kryzysem gospodarczym w 2008 r., ale dysproporcje regionalne wciąż przekraczają poziom sprzed kryzysu. W nadchodzących dziesięcioleciach zmiany demograficzne wpłyną na wszystkie regiony. Będą one musiały dostosować się do kurczącej się siły roboczej oraz wzrostu populacji w wieku 65+ lat.
Jednocześnie zaznaczono, że zmiany budżetowe w wielu krajach po kryzysie w 2008 r. zmniejszyły inwestycje publiczne i nie odzyskano jeszcze poziomu sprzed kryzysu. W rezultacie finansowanie w ramach polityki spójności nabrało coraz większego znaczenia wzrastając z 34% do 51% wartości inwestycji publicznych odpowiednio w latach 2007-2013 i 2014-2020.
Dokument ocenia długoterminową ewolucję dysproporcji regionalnych, ale także odnosi się do dramatycznych krótkoterminowych skutków pandemii COVID-19. Najważniejsze ustalenia zawarte w raporcie przedstawiono poniżej.
- Zbliżenie się poziomu gospodarczego państw członkowskich UE (tzw. konwergencja) było napędzane przez wysoki wzrost gospodarczy w słabiej rozwiniętych regionach, ale ich przewagi konkurencyjne i korzyści z inwestycji infrastrukturalnych mogą z czasem się kurczyć.
- Poczyniono znaczne postępy w odniesieniu do poprawy zatrudnienia i włączenia społecznego, ale nadal istnieją ważne wyzwania strukturalne w tych obszarach.
- Polityka spójności pomogła zmniejszyć dysproporcje rozwojowe – wg prognoz w 2023 r. PKB na mieszkańca będzie o 2,6% wyższy w regionach słabiej rozwiniętych dzięki wsparciu z polityki spójności w latach 2014–2020.
- Inwestycje w infrastrukturę, umiejętności, innowacje oraz zarządzanie poprawiały spójność w ostatnich latach. Niemniej jednak nadal istnieją luki, a wiele czynników wzrostu koncentruje się w regionach lepiej rozwiniętych i obszarach miejskich.
- Polityka spójności szybko zareagowała na następstwa pandemii mobilizując dodatkowe fundusze, umożliwiając wydatkowanie środków w reakcji na kryzys i oferując wyższe stawki współfinansowania. Pomogło to państwom członkowskim i regionom przeciwdziałać skutkom COVID-19. Jednak polityka spójności powinna teraz powrócić do swojej podstawowej misji, jaką jest zmniejszanie dysproporcji regionalnych i wspieranie długoterminowego rozwoju gospodarczego.
- W ciągu ostatnich dwóch dekad polityka spójności zmniejszyła dysproporcje gospodarcze, społeczne i terytorialne. Jednak poważne przemiany ekologiczne, cyfrowe i demograficzne w najbliższych 30 latach mogą powodować nowe nierówności, zwiększać wymagania wobec władz krajowych i lokalnych, podsycać niezadowolenie społeczne oraz wywierać presję na demokracje.
- Polityka spójności może odnieść się do tych wyzwań na trzy sposoby: po pierwsze, oferując regionom odpowiednią perspektywę gospodarczą przynoszącą im wymierne korzyści; po drugie, odpowiadając na obawy Europejczyków dotyczące jakości życia, możliwości zatrudnienia i integracji społecznej; po trzecie, zapewniając sprawiedliwy podział kosztów i korzyści wynikających z podejmowanych działań.
Więcej informacji na temat 8. Raportu Kohezyjnego znajduje się w Komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów dotyczącym 8. sprawozdania na temat spójności: Spójność w Europie do 2050 r., z którego polską wersją językową można zapoznać się tutaj.
Ósmy Raport Kohezyjny (w jęz. angielskim) znajduje się na stronie:
https://ec.europa.eu/regional_policy/en/information/cohesion-report/